Sống tại Nhật, mùa cúm influenza (cúm mùa) là nỗi lo của nhiều người Việt. Bài viết này giúp bạn hiểu rõ triệu chứng, cách lây, cách phòng ngừa, điều trị và những lưu ý khi mắc cúm để bảo vệ bản thân và gia đình.

Mỗi mùa đông – xuân ở Nhật, cúm influenza (インフルエンザ) lại bùng phát, khiến số người phải nghỉ học, nghỉ làm tăng mạnh. Đặc biệt với người Việt sống xa nhà, chưa quen hệ thống y tế Nhật, việc hiểu rõ về cúm, khi nào cần đi khám, và nên nghỉ học/nghỉ làm bao lâu là cực kỳ quan trọng.

Cúm influenza là gì?

Cúm influenza (thường gọi là cúm mùa) là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính do virus cúm gây ra, ảnh hưởng chủ yếu đến mũi, họng và đôi khi cả phổi. Bệnh có thể từ nhẹ đến nặng và đôi khi gây biến chứng nguy hiểm, đặc biệt ở người cao tuổi, trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai và người có bệnh nền.

Khác với “cảm lạnh thông thường”, cúm influenza thường khởi phát đột ngột với sốt cao, đau nhức toàn thân và mệt lả, khiến người bệnh gần như không thể sinh hoạt bình thường.

Mùa cúm influenza ở Nhật và đường lây truyền

Tại Nhật, cúm mùa thường bùng phát từ cuối mùa thu đến hết mùa đông, có khi kéo dài tới đầu mùa xuân. Thời điểm không khí lạnh, hanh khô, mọi người ở trong nhà kín, sử dụng điều hòa sưởi nhiều – đó là môi trường lý tưởng để virus cúm tồn tại và lây lan.

Virus cúm lây chủ yếu qua:

  • Giọt bắn khi người bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện ở khoảng cách gần.
  • Tiếp xúc tay – bề mặt bị dính virus (tay nắm cửa, nút bấm thang máy, tay vịn tàu điện…), sau đó đưa lên mắt, mũi, miệng.

Với môi trường như tàu điện đông người, trường học, nhà trẻ, chỗ làm mở… người Việt sống ở Nhật rất dễ tiếp xúc với virus nếu không chú ý phòng tránh.

Triệu chứng cúm influenza – khác gì với cảm lạnh?

Sau khi tiếp xúc với virus cúm, thời gian ủ bệnh thường khoảng 1–4 ngày. Sau đó, các triệu chứng xuất hiện khá đột ngột.

Triệu chứng thường gặp của cúm influenza:

  • Sốt (thường trên 38℃), rét run
  • Đau đầu, đau cơ, đau khớp, mệt mỏi rã rời
  • Ho khan, đau họng, chảy mũi hoặc nghẹt mũi
  • Có thể kèm buồn nôn, tiêu chảy (thường thấy ở trẻ em hơn người lớn)

So sánh nhanh với cảm lạnh thông thường:

  • Cảm lạnh: khởi phát từ từ, triệu chứng chủ yếu là hắt hơi, nghẹt mũi, đau họng nhẹ; ít khi sốt cao.
  • Cúm influenza: khởi phát nhanh, sốt cao, đau nhức toàn thân, mệt kiệt sức, cảm giác “gục luôn trên giường”.

Nếu bạn đột ngột sốt cao, đau cơ, mệt lả vào mùa đông ở Nhật, khả năng cao là cúm influenza chứ không chỉ là cảm lạnh.

Ai dễ bị nặng khi mắc cúm?

Đa số người khỏe mạnh sẽ khỏi cúm sau khoảng 5–7 ngày, dù ho và mệt có thể kéo dài hơn. Tuy nhiên, một số nhóm có nguy cơ bị biến chứng nặng như viêm phổi, suy hô hấp, viêm não, phải nhập viện:

  • Người từ 65 tuổi trở lên
  • Trẻ nhỏ, đặc biệt dưới 5 tuổi
  • Phụ nữ mang thai hoặc sau sinh gần đây
  • Người có bệnh mạn tính (tim mạch, phổi, tiểu đường, suy giảm miễn dịch…)
  • Người béo phì nặng

Ở trẻ em, cúm có thể gây viêm não do cúm (インフルエンザ脳症), dẫn đến rối loạn ý thức, co giật – đây là cấp cứu y khoa.

Nếu trong gia đình bạn ở Nhật có người thuộc nhóm này, cần hết sức chú ý phòng tránh và đưa đi khám sớm khi có triệu chứng.

Cách phòng chống cúm influenza khi sống ở Nhật

Tiêm vắc xin cúm mùa hàng năm

Các tổ chức y tế lớn như WHO, CDC và Bộ Y tế Nhật Bản đều nhấn mạnh: tiêm vắc xin cúm mùa hằng năm là biện pháp hiệu quả nhất để giảm nguy cơ mắc bệnh và biến chứng nặng.

  • Vắc xin không bảo vệ 100%, nhưng giúp:

- Giảm nguy cơ bị cúm

- Nếu vẫn mắc, bệnh thường nhẹ hơn, ít biến chứng

  • Ở Nhật, người cao tuổi và một số nhóm nguy cơ có chế độ hỗ trợ chi phí tiêm phòng do chính quyền địa phương (市区町村) quy định.

Đối với người Việt đang đi làm, đi học: nên hỏi 会社/学校 hoặc tra trên website thành phố (市役所) nơi mình sống về chương trình tiêm cúm, thời gian, chi phí.

Thói quen sinh hoạt giúp giảm lây nhiễm

Các khuyến cáo từ Bộ Y tế Lao động và Phúc lợi Nhật (MHLW) và các cơ quan y tế đều khá giống nhau:

  • Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, nhất là sau khi đi tàu điện, siêu thị, nhà vệ sinh, trước khi ăn.
  • Khi không có nước, có thể dùng dung dịch sát khuẩn tay chứa cồn.
  • Đeo khẩu trang khi đi nơi đông người, khi có triệu chứng ho, hắt hơi để bảo vệ người khác.
  • Hạn chế sờ tay lên mắt, mũi, miệng.
  • Giữ ấm cơ thể, ngủ đủ, ăn uống đủ chất – cơ thể khỏe thì sức đề kháng tốt hơn.
  • Giữ phòng ở thông thoáng, mở cửa sổ thông gió định kỳ, tránh không khí quá khô (có thể dùng máy tạo ẩm).

Khi trong nhà có người bị cúm

  • Người bệnh nên ở trong phòng riêng nếu có thể, đeo khẩu trang khi ra ngoài phòng.
  • Dùng riêng khăn mặt, cốc uống nước, đũa thìa.
  • Lau tay nắm cửa, điều khiển, bề mặt hay chạm bằng dung dịch có chứa cồn.
  • Người chăm sóc nên rửa tay kỹ sau mỗi lần tiếp xúc.

Khi bị cúm influenza ở Nhật: nên làm gì?

Tự chăm sóc tại nhà (khi triệu chứng nhẹ, không thuộc nhóm nguy cơ)

Các khuyến cáo quốc tế đều thống nhất: người không thuộc nhóm nguy cơ, triệu chứng nhẹ đến vừa có thể điều trị hỗ trợ tại nhà, tập trung vào nghỉ ngơi và giảm triệu chứng.

Bạn nên:

  • Nghỉ ngơi nhiều, hạn chế gắng sức, xin nghỉ làm học nếu có thể.
  • Uống đủ nước (nước lọc, nước điện giải, súp ấm…) để tránh mất nước do sốt, ra mồ hôi, ăn kém.
  • Ăn những món dễ tiêu (cháo, súp, mì, trái cây mềm…).
  • Dùng thuốc hạ sốt, giảm đau phù hợp theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc dược sĩ.
  • Đeo khẩu trang khi ở gần người khác, che miệng khi ho/hắt hơi.
  • Ở nhà, tránh đến nơi đông người để không lây cho cộng đồng.

Lưu ý quan trọng: Không tự ý uống thuốc kháng sinh (antibiotic) vì cúm là bệnh do virus, kháng sinh không có tác dụng, và có thể gây hại. Thuốc hạ sốt, ho, cảm mua tại Nhật nên được hỏi kỹ dược sĩ (薬剤師) vì một số hoạt chất không phù hợp cho trẻ em hoặc người có bệnh nền.

Khi nào nên đi khám ở Nhật?

Bạn nên đi khám 内科 (nội khoa) hoặc 小児科 (nhi khoa) càng sớm càng tốt trong các trường hợp:

  • Sốt cao, đau nhức nhiều, khó chịu rõ, nhất là trong 48 giờ đầu xuất hiện triệu chứng
  • Bạn thuộc nhóm nguy cơ (cao tuổi, mang thai, có bệnh nền, trẻ nhỏ…)
  • Triệu chứng ngày càng nặng hơn thay vì đỡ

Tại phòng khám, bác sĩ có thể làm test nhanh cúm, đánh giá mức độ bệnh và quyết định có dùng thuốc kháng virus hay không.

Thuốc kháng virus cúm tại Nhật – hiểu đúng để không tự ý dùng

Theo tài liệu chính thức của Bộ Y tế Nhật, hiện có nhiều loại thuốc kháng virus cúm (抗インフルエンザウイルス薬) như oseltamivir (Tamiflu), zanamivir (Relenza), peramivir, laninamivir, baloxavir…

Tuy nhiên:

  • Không phải ai bị cúm cũng cần dùng thuốc kháng virus.
  • Hiệu quả thuốc phụ thuộc nhiều vào việc uống sớm (thường trong vòng 48 giờ từ khi bắt đầu triệu chứng) và tình trạng nguy cơ của bệnh nhân.
  • Việc kê thuốc hay không là do bác sĩ quyết định sau khi khám, cân nhắc lợi ích – nguy cơ.
  • Tuyệt đối không tự ý mua, dùng lại thuốc cũ, thuốc của người khác hoặc tự “dự trữ” để uống khi chưa có chỉ định.

Thông điệp chính: hãy xem đây là thuốc điều trị đặc hiệu được dùng khi phù hợp, chứ không phải “cứ bị cúm là phải uống”.

Dấu hiệu nguy hiểm: khi nào cần đến bệnh viện ngay hoặc gọi cấp cứu?

Các tổ chức y tế lớn (WHO, Mayo Clinic…) khuyến cáo: nếu có dấu hiệu sau, cần đi bệnh viện ngay hoặc gọi cấp cứu (Nhật: 119):

  • Khó thở, thở nhanh, thở hụt hơi
  • Đau tức ngực, cảm giác nặng ngực
  • Lú lẫn, lơ mơ, nói sảng, không tỉnh táo
  • Sốt cao kéo dài nhiều ngày không hạ hoặc sốt tái lại sau khi đã đỡ
  • Không ăn uống được, dấu hiệu mất nước (tiểu ít, khô miệng, chóng mặt, rất mệt)
  • Ở trẻ em: thở rút lõm ngực, tím môi, co giật, ngủ li bì khó đánh thức

Đừng ngại gọi 119 nếu bạn thực sự thấy tình trạng nguy hiểm; nhân viên cấp cứu ở Nhật có thể hỗ trợ dù bạn nói tiếng Nhật chưa tốt. Hãy chuẩn bị sẵn vài câu mô tả triệu chứng bằng tiếng Nhật đơn giản (ví dụ:「息が苦しい」「高い熱が続いています」…).

Lưu ý đặc biệt cho gia đình có con nhỏ và phụ nữ mang thai

Ở trẻ nhỏ, cúm có thể diễn tiến nhanh và gây biến chứng như viêm phổi, viêm não do cúm. Nếu trẻ sốt cao, li bì, nôn nhiều, thở nhanh hoặc kỳ lạ, co giật, hãy đưa trẻ đi khám cấp cứu ngay.

Phụ nữ mang thai cũng thuộc nhóm nguy cơ cao hơn so với người bình thường nếu mắc cúm. Nhiều hướng dẫn quốc tế khuyến cáo phụ nữ mang thai nên ưu tiên tiêm vắc xin cúm để giảm nguy cơ biến chứng cho cả mẹ và bé.

Nếu bạn đang mang thai tại Nhật:

  • Nên trao đổi với bác sĩ sản khoa (産婦人科) về tiêm vắc xin cúm mùa.
  • Khi có triệu chứng cúm, hãy đi khám sớm và thông báo rõ đang mang thai, số tuần thai để bác sĩ lựa chọn cách điều trị phù hợp.

Một số câu hỏi thường gặp của người Việt tại Nhật

Bị cúm có nên đi làm/đi học không?
Lý tưởng là nghỉ ở nhà cho đến khi hết sốt, triệu chứng chính giảm rõ, để vừa mau hồi phục vừa tránh lây cho người khác. Nhiều công ty, trường học ở Nhật cũng khuyến khích không đi làm/đi học khi đang mắc cúm.

Cúm influenza kéo dài bao lâu?
Sốt và đau nhức thường mạnh nhất trong 2–3 ngày đầu, sau đó giảm dần. Ho, mệt có thể kéo dài thêm 1–2 tuần. Nếu sau khoảng 1 tuần vẫn sốt cao, mệt tăng, nên đi khám lại để loại trừ biến chứng.

Cúm có phải là COVID-19 không?
Không. Cúm do virus influenza, còn COVID-19 do virus SARS-CoV-2. Triệu chứng có thể giống nhau nên đôi khi cần làm xét nghiệm để phân biệt. Một số người có thể mắc cả cúm lẫn COVID, vì vậy tiêm cả vắc xin cúm và vắc xin COVID (nếu được khuyến nghị) là rất quan trọng.

Kết luận

Đối với người Việt sống tại Nhật, cúm influenza là bệnh rất thường gặp mỗi mùa đông nhưng hoàn toàn có thể giảm nguy cơ và giảm mức độ nặng nếu:

  • Tiêm vắc xin cúm mùa hằng năm, nhất là khi thuộc nhóm nguy cơ
  • Duy trì thói quen rửa tay, đeo khẩu trang, giữ phòng thông thoáng
  • Nghỉ ngơi, uống đủ nước và đi khám kịp thời khi có triệu chứng
  • Nhận biết sớm các dấu hiệu nguy hiểm để đến bệnh viện ngay

Bài viết này chỉ mang tính cung cấp thông tin chung, không thay thế cho chẩn đoán hay chỉ định điều trị của bác sĩ. Nếu bạn hoặc người thân đang có triệu chứng nghi ngờ cúm influenza ở Nhật, hãy ưu tiên liên hệ cơ sở y tế gần nhất để được tư vấn trực tiếp.